Центральноазиатский журнал академических исследований

OLIY TA’LIM MUASSASALARIDA STEAM TA’LIMI KONSEPSIYASI: MAZMUN-MOHIYATI VA AHAMIYATI

Nodina Shoxafizova — 2025-11-06

Mazkur maqolada zamonaviy oliy ta’lim tizimida keng ommalashib borayotgan STEAM ta’limi konsepsiyasining nazariy asoslari, mazmun-mohiyati va amaliy ahamiyati yoritilgan. Mualliflar ushbu konsepsiyaning Science (fan), Technology (texnologiya), Engineering (muhandislik), Arts (san’at) va Mathematics (matematika) yo‘nalishlarini integratsiyalashgan holda o‘qitishdagi roli, talabalarni ijodiy va tanqidiy fikrlashga yo‘naltirishdagi ahamiyati, hamda kasbiy kompetensiyalarni shakllantirishdagi samaradorligini tahlil qilganlar. Shuningdek, maqolada STEAM ta’limi yondashuvining O‘zbekiston oliy ta’lim muassasalarida joriy etilishi bo‘yicha mavjud tajribalar, muammolar va istiqbolli yo‘nalishlar ilmiy tahlil qilinadi.

RAQAMLI MUHITDA SHAXSGA DOIR MA’LUMOTLARNI HUQUQIY HIMOYA QILISHNING DOLZARB MASALALARI

Ozodbek Rajabov — 2025-11-06

Maqolada raqamli muhitda shaxsiy ma’lumotlarni himoya qilish muhimligi, kiberjinoyatlar va ularning salbiy oqibatlari tahlil qilinadi. O‘zbekiston va xalqaro qonunchilik tajribasi asosida kiberxavfsizlikni mustahkamlash va aholining raqamli savodxonligini oshirish zarurligi ta’kidlangan.

HUQUQNI MUHOFAZA QILUVCHI ORGANLAR TIZIMIDA INSON HUQUQ VA ERKINLARINI HIMOYA QILINISHI

Oysha Napasova — 2025-11-06

Mazkur maqolada O’zbekiston Respublikasida huquqni muhofaza qiluvchi organlar tizimida inson huquq va erkinliklarini ta’minlashdagi o’rni va ahamiyati yoritilgan. So’nggi yillarda yurtimizda inson huquq va erkinlarini himoyasini ta’minlash bo’yicha qanday islohatlar olib borilgani va shu asosda davlat organlari tizimida ijtimoiy adolat va qonun ustovorligining o’rnatilganligi haqida so’z boradi. Davlat organlari va huquqni muhofaza qiluvchi organlar tomonidan inson huquq va erkinliklarini himoya qilishdagi asosiy vazifalari tahlil qilinadi. Maqolada milliy qonunchilik va xalqaro huquq normalari asosida inson manfaatlari himoya qilishga doir tavsiyalar va huquqiy hujjatlar tahlili ham berilgan..

СИНТЕЗ И ИССЛЕДОВАНИЕ КОМПЛЕКСООБРАЗУЮЩИХ СВОЙСТВ ЛИГАНДА НА ОСНОВЕ МОРФОЛИНА И ЭПИХЛОРГИДРИНА С МЕДЬЮ

А. КАЛИБЕКОВА — 2025-11-07

Авторами исследована условия получения непредельных гетероциклических соединений на основе морфолина и с акриловой и метакриловыми кислотами. Изучена синтез N-морфолин-3-хлор-2-пропанола на основе морфолина и эпихлоргидрина по реакции этерификации на его основе с акриловой кислотой получен новый мономер N-морфолин-3-хлор-изопропилакрилат, изучена его радикальная полимеризация, определена технологические параметры, кинетические закономерности реакции полимеризации мономера на основе 1-морфолин-3-хлор-2-пропанола с акриловой кислотой и найдены оптимальные условия процесса. Разработана способ получения олигомерных соединений на основе морфолина и их применение в качестве антибактериального препарата для обработки каракулевых кожевенных изделий.

POSTPANDEMIK DAVRDA INFEKSION KASALLIKLARNING NAZORATI VA PROFILAKTIKASI: YANGI YONDASHUVLAR

Diyoraxon Nazarova — 2025-11-07

Ushbu maqolada postpandemik davrda infeksion kasalliklarning nazorati va profilaktikasiga oid yangi ilmiy va amaliy yondashuvlar keng tahlil qilingan. COVID-19 pandemiyasi butun dunyo sog‘liqni saqlash tizimiga kuchli bosim o‘tkazdi va infeksiyalarni erta aniqlash, raqamli epidemiologiyani rivojlantirish, sun’iy intellektdan foydalanish zaruratini yuzaga chiqardi. Maqolada vaksina siyosatining takomillashtirilishi, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish, tibbiy ma’lumotlarni tezkor tahlil qilishning yangi usullari yoritilgan.

ELECTROSPINNING TEXNOLOGIYASI ASOSIDA XITOZAN–POLIVINIL SPIRT GIBRID NANOTOLALARI: TARKIB, MORFOLOGIYA VA MIKROBLARGA QARSHI XUSUSIYATLAR

Jahongir Sharopov — 2025-11-10

Ushbu tadqiqot elektr yigirish texnologiyasi orqali xitozan-polivinil spirt (PVA) gibrid nanotolalarini sintez qilish va ularning xususiyatlarini o'rganishga bag'ishlangan. Xitozan biouyg'unligi va antimikrob xususiyatlari bilan ajralib turadi, ammo elektr yigirish uchun PVA qo'shilishi talab etiladi. Turli nisbatlarda (90:10 dan 60:40 gacha) xitozan-PVA eritmalaridan optimal parametrlarda (kuchlanish 20-25 kV, oqim tezligi 0.5-1.0 ml/soat) nanotolalar sintez qilindi. FTIR, XRD va TGA tahlillari amalga oshirildi. Natijalar bir xil, 80-300 nm diametrli tolalar hosil bo'lganini ko'rsatdi. FTIR tahlili kuchli vodorod bog'larini, XRD yarim kristall tuzilishni tasdiqladi. Antimikrob testlar E. coli va S. aureus ga qarshi yuqori faollik ko'rsatdi. Olingan natijalar bu materiallarning jarohat davolash va tibbiy to'qimalar uchun istiqbolliligini tasdiqlaydi.

TA’LIMIY INTERNET RESURSLAR VA ULARNING IMKONIYATLARI

Farrux Qodirov — 2025-11-10

Ushbu maqolada ta’limiy internet resurslar tushunchasi, ularning turlari, funksional imkoniyatlari hamda zamonaviy ta’lim jarayonidagi ahamiyati tahlil qilingan. Internet texnologiyalari asosida yaratilgan ta’limiy platformalar, virtual o‘quv muhiti, onlayn darsliklar va raqamli ta’lim resurslarining o‘qitish jarayoniga integratsiyalashuvi yoritilgan. Maqolada Khan Academy, Coursera, EdX, Udemy, ZiyoNET kabi global va milliy ta’lim resurslarining imkoniyatlari, afzalliklari hamda ularning o‘quvchilarning mustaqil ta’lim olish malakasini shakllantirishdagi o‘rni tahlil etiladi.

YURIDIK SOHADAGI AVTOMATLASHTIRISHNING: AFZALLIKLAARI VA KAMCHILIKLARI

Marjona Abdurahmonova — 2025-11-10

Mazkur maqоlada yuridik sоhada avtоmatlashtirish jarayоnlarining nazariy asоslari, amaliy imkоniyatlari va ularning afzallik hamda kamchilik jihatlari tahlil qilingan. Tadqiqotda O‘zbekiston Respublikasida “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi doirasida amalga оshirilayotgan huquqiy raqamlashtirish jarayоnlari, jumladan “E-sud”, “E-notarius”, “My.gov.uz” kabi platfrоmalarning faоliyati o‘rganildi. Shuningdek, “LegalTech”, “e-Justice’, “ROSS Intelligence” va “DoNotPay” kabi xalqarо tajribalar bilan qiyоsiy tahlil o‘tkazilib, ularning milliy huquqiy tizimiga tatbiq etish istiqbоllari aniqlab berildi.

ЭВОЛЮЦИЯ МОТИВА ОДИНОЧЕСТВА В ПРОЗЕ А. П. ЧЕХОВА

Хоназим Эшонова — 2025-11-10

В статье прослеживается эволюция мотива одиночества в прозе А. П. Чехова от ранних юмористических рассказов к зрелой драматургии и прозе 1890–1900-х годов. Анализируются формы проявления одиночества как социального, экзистенциального и духовного феномена, а также его функции в системе художественного мира писателя. Показано, как мотив одиночества трансформируется от внешнего, социально обусловленного состояния к внутреннему, неотделимому от самосознания личности.

ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШДА ИЧКИ ИШЛАР ОРГАНЛАРИ ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАР ПРОФИЛАКТИКАСИ ХИЗМАТЛАРИНИНГ ФУҚАРОЛАРНИНГ ЎЗИНИ ЎЗИ БОШҚАРИШ ОРГАНЛАРИ БИЛАН ҲАМКОРЛИГИНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аброржон Аманов — 2025-11-10

Мақолада ҳуқуқбузарликларни олдини олишда ички ишлар органлари ҳуқуқбузарликлар профилактикаси хизматларининг фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари билан ҳамкорлигининг ҳуқуқий асосларини такомилллаштириш хусусида фикр юритилиб, мазкур фаолиятни янада самарали ташкил этишга оид таклифлар ҳамда тавсиялар билдирилган.

HISTORICISM AS AN ARTISTIC PRINCIPLE IN V. PIKUL'S NOVEL "THE FAVORITE"

E.V. Shevchenko — 2025-11-10

This article analyzes the implementation of the principle of historicism in Valentin Pikul's novel "The Favorite" through the artistic interpretation of the character of Grigory Alexandrovich Potemkin. It examines methods of reconstructing the character based on documentary sources, as well as stylistic and compositional techniques that contribute to a faithful recreation of the historical era. It demonstrates how the author combines biographical accuracy with artistic interpretation, creating a multifaceted portrait of a statesman whose fate is inextricably linked with the fate of the Russian Empire in the second half of the 18th century.

QISHLОQ ХО‘JАLIGI EKINLАRINI PАRVАRISHLАSHDА АSОSIY АGRОTEKNIK TАLАBLАR

Shаhbоz Egаmqulоv — 2025-11-10

Mаqоlаdа qishlоq хо‘jаligi ekinlаrini pаrvаrishlаsh jаrаyоnidа qо‘llаnilаdigаn аsоsiy аgrоteхnik tаlаblаr tаhlil qilindi. Yer tаyyоrlаsh, urug‘lik sifаti, sug‘оrish, о‘g‘itlаsh, begоnа о‘tlаr vа zаrаrkunаndаlаrgа qаrshi kurаsh, аlmаshlаb ekish, meхаnizаtsiyа vа rаqаmli teхnоlоgiyаlаr kаbi оmillаr ilmiy аsоsdа yоritildi. Shuningdek, О‘zbekistоnning tаbiiy-iqlim shаrоiti, zаmоnаviy tаjribаlаr vа аmаliy misоllаr аsоsidа аgrоteхnik yоndаshuvlаrning sаmаrаdоrligi kо‘rsаtildi

“ANOR VA UNING BIOLOGIK XUSUSIYATLARI”

Shohista Ubaydullayeva — 2025-11-10

Ushbu maqolada anor mevasining kelib chiqishi va boy tarixi biologik xususiystlari, qishloq xo‘jaligidagi ahamiyati va inson salomatligi uchun juda shifobaxsh o‘simlik ekanligi haqida ma’lumotlar keltirilgan

СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ МОНИТОРИНГА ВРЕДА И РАСПРОСТРАНЕНИЯ ТЕРМИТОВ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН

Феруза Арепбаева — 2025-11-10

В статье рассмотрены современное состояние мониторинга вреда и распространения термитов в Республике Узбекистан. В Узбекистане очень распространены туркестанский термит Anacanthotermes turkestanicus и крупный закаспийский термит Anacanthotermes ahngerianus, принадлежащий к роду Anacanthotermes.

BOLALARDA DIQQAT YETISHMOVCHILIGI SINDROMI VA GIPERAKTIVLIKNI KELTIRIB CHIQARUVCHI OMILLAR

Umida Mirzayeva — 2025-11-11

Diqqat etishmasligi giperaktivligi buzilishi (DEGB) bolalik davridagi eng keng tarqalgan neyropsikologik muhim ijtimoiy sindromlardan biridir. Ushbu maqolada DEGB sindrom o’zi nima va uning jahon davlatlaridagi statistik ma’lumotlarini shuningdek, DEGB sindromining kelib chiqishi, xususan genetik, intrauterin rivojlanishdagi davridagi vaziyatlar va sotsial faktorlarga bog’lab tushuntirilgan. Maqolada bemorning o‘rganish jarayonidagi qiyinchiliklari, xulq-atvordagi buzilishlari hamda ijtimoiy va shaxslararo munosabatlarning shakllanishida yuzaga keladigan muammolar oqibatlariga alohida e’tibor qaratiladi. Taqdim etilgan materiallar mahalliy va xorijiy tadqiqotchilarning ishlariga, shuningdek pedagogika va psixologiya sohasidagi amaliy kuzatuvlarga asoslangan. DEGBni tashxislash va tuzatishga kompleks yondashuv zarurligi to'g'risida xulosa chiqarildi.

OTMLARDA BO‘LAJAK O‘QITUVCHILARNING KASBIY SIFATLARINI SHAKLLANTIRISH

Y.F. Egamberdiyeva — 2025-11-11

Ushbu maqolada oliy ta’lim muassasalarida bo‘lajak o‘qituvchilarning kasbiy sifatlarini shakllantirish jarayoni ilmiy-pedagogik nuqtai nazardan tahlil etiladi. Maqolada kasbiy sifatlarning mohiyati, ularning shakllanishiga ta’sir etuvchi omillar, shuningdek, zamonaviy ta’lim texnologiyalarining bu jarayondagi o‘rni yoritiladi. Bo‘lajak pedagoglarda kasbiy kompetensiya, mas’uliyat, kommunikativ madaniyat, kreativ fikrlash va axloqiy qadriyatlarni rivojlantirish metodlari asoslab beriladi. Tadqiqotda o‘qituvchilarni kasbiy faoliyatga tayyorlashda innovatsion yondashuvlar, pedagogik amaliyot va refleksiv tahlilning ahamiyati ko‘rsatib o‘tilgan. Natijada, maqolada bo‘lajak o‘qituvchilarning kasbiy sifatlarini shakllantirish uzluksiz ta’lim jarayonining ajralmas qismi sifatida baholanadi hamda ta’lim tizimida amaliy natijalarga erishish yo‘llari taklif etiladi.

KORRUPSIYAVIY JINOYATLARNING KRIMINOLOGIK VA VIKTIMOLOGIK PROFILAKTIKASINI TAKOMILASHTIRISH MASALALAR

Baxram Xudaybergenov — 2025-11-11

Mazkur ilmiy maqolada korrupsiyaviy jinoyatlarning kriminologik va viktimologik profilaktikasini takomillashtirish masalalari har tomonlama tahlil qilinadi. Tadqiqot predmeti korrupsiyaviy huquqbuzarliklarning sabablari va ularni rag‘batlantiruvchi ijtimoiy-psixologik hamda institutsional omillar tizimini, shuningdek, jabrlanuvchi subyektlarning xulq-atvor xususiyatlarini o‘z ichiga oladi. Tadqiqotning maqsadi O‘zbekiston sharoitida korrupsiyaviy jinoyatlarning oldini olishga qaratilgan kompleks kriminologik va viktimologik mexanizmlarni ishlab chiqish hamda ularni amaliyotga tatbiq etish bo‘yicha ilmiy asoslangan tavsiyalarni shakllantirishdan iboratdir. Mavzuning dolzarbligi korrupsiyaning ijtimoiy-huquqiy oqibatlari, huquqiy madaniyatning pastligi, manfaatlar to‘qnashuvi institutining to‘liq ishlamasligi hamda xalqaro standartlar bilan milliy tizim o‘rtasidagi tafovutlar bilan izohlanadi.

MULOQOTDA RUHIY HOLAT VA NUTQ STRUKTURASINING O‘ZGARISHI

Go`zal Bobomurodova — 2025-11-11

Mazkur maqolada muloqot jarayonida insonning ruhiy holati (emotsional, motivatsion va affektiv holatlar) nutqning strukturasiga — ya’ni uning sintaktik qurilishi, leksik tanlovi, intonatsiyasi va ritmiga ko‘rsatadigan ta’siri tahlil qilinadi. Psixolingvistik va kommunikativ-pragmatik yondashuv asosida olib borilgan tadqiqotda muloqot ishtirokchisining hissiy kechinmalari, stress, quvonch, qo‘rquv, g‘azab yoki hayajon holatlarida til birliklarining tanlanishi va ularning nutq oqimidagi o‘zgarish qonuniyatlari yoritilgan. Tahlil natijalari shuni ko‘rsatadiki, ruhiy holat nafaqat nutq tezligi va ifoda ohangiga, balki grammatik struktura va semantik uzviylikka ham bevosita ta’sir qiladi. Maqolada shuningdek, muloqotda ruhiy barqarorlik, empatiya va hissiy boshqaruvning nutq madaniyatini shakllantirishdagi o‘rni ham muhokama qilingan

БОСҚИНЧИЛИК ЖИНОЯТИНИНГ КРИМИНОЛОГИК ДЕТЕРМИНАНТЛАРИ ВА УЛАРНИ ТАСНИФЛАШГА ДОИР АЙРИМ МАСАЛАЛАР

Жасур Тангриев — 2025-11-11

Мазкур илмий мақолада босқинчилик жиноятининг криминологик детерминантлари, уларнинг тузилмавий хусусиятлари ва ўзаро боғлиқлик механизмлари ҳар томонлама таҳлил қилинган. Тадқиқотнинг долзарблиги жиноятчиликнинг мазкур тури замонавий жамиятда ижтимоий-иқтисодий беқарорлик, ҳуқуқий тизим самарадорлиги ва шахс онгининг девиант ўзгаришлари билан чамбарчас боғлиқ эканлиги билан изоҳланади. Тадқиқот объекти сифатида босқинчилик жиноятига таъсир этувчи макро (ижтимоий-иқтисодий), мезо (оилавий ва муҳит), ҳамда микро (индивидуал ва психологик) даражадаги омиллар тизими танланган. Методологик жиҳатдан тадқиқотда қиёсий-ҳуқуқий, таҳлил, синтез, индукция, дедукция ва кузатиш усулларидан фойдаланилган.

O‘ZBEKISTONDA DAVLAT XIZMATINI RIVOJLANTIRISH SOHASIDAGI ISLOHOTLAR VA ULARNING NATIJALARI

Jasmina Ziyayeva — 2025-11-11

Maqolada O‘zbekistonda davlat xizmatini rivojlantirish sohasida amalga oshirilayotgan islohotlar tahlil qilinadi. Xususan, davlat boshqaruv tizimini modernizatsiya qilish, byurokratik to‘siqlarni qisqartirish, raqamli boshqaruv tamoyillarini joriy etish, davlat xizmatlari ko‘rsatish tizimini soddalashtirish hamda inson manfaatlariga yo‘naltirilgan samarali boshqaruv mexanizmlarini shakllantirish yo‘lidagi chora-tadbirlar yoritilgan. Shuningdek, amalga oshirilgan islohotlarning natijasida davlat xizmatlari sifati, shaffoflik darajasi va fuqarolarning davlat idoralari bilan o‘zaro munosabatlarida qulaylik sezilarli darajada oshgani tahliliy asosda bayon etilgan.

INFORMATIKA DARSLARIDA O’QUVCHILARNING IJODKORLIGINI RIVOJLANTIRISH

Zilolaxon Mamatova — 2025-11-12

Ushbu maqolada informatika fanining o‘quvchilarda ijodkorlikni rivojlantirishdagi o‘rni va ahamiyati yoritilgan. Maqolada o‘quvchilarning ijodiy tafakkurini shakllantirishda zamonaviy pedagogik texnologiyalar, loyiha asosida o‘qitish, gamifikatsiya va interaktiv metodlarning samaradorligi tahlil qilingan. Shuningdek, informatika darslarida o‘quvchilarning mustaqil fikrlash, muammoli vaziyatlarni hal etish va yangilik yaratish ko‘nikmalarini rivojlantirish bo‘yicha tavsiyalar berilgan. Natijada, maqola informatika ta’limida o‘quvchilarni ijodkorlikka yo‘naltirishning nazariy va amaliy jihatlarini ochib beradi hamda o‘qituvchilar uchun amaliy ahamiyatga ega.

ANALYSIS OF THE RESULTS OF DIAGNOSIS AND TREATMENT OF BREAST CANCER IN YOUNG WOMEN

Gоlib Khаkimоv — 2025-11-12

This article presents a comprehensive analysis of the results from a detailed study focused on breast cancer (BC) in young women, a demographic with distinct clinical and biological challenges. The research entailed an in-depth examination of the clinical presentation, morphological characteristics, and biological profiles of tumors in this patient group. A key objective was to evaluate the efficacy of various contemporary treatment regimens employed in their management. Through rigorous statistical analysis, the study successfully identified critical factors that significantly impact both overall survival (OS) and recurrence-free survival (RFS). Building upon these findings, the article proposes refined and optimal treatment strategies that meticulously integrate the specific biological subtype of the tumor, such as hormone receptor status, HER2/neu amplification, and triple-negative phenotype, with the unique considerations of the patient's age, including fertility preservation and long-term quality of life. The conclusions underscore the necessity of a personalized, multidisciplinary approach to improve prognostic outcomes and address the comprehensive needs of young women diagnosed with breast cancer.

DEVELOPING 21ST CENTURY SKILLS IN SCHOOL CHILDREN: CRITICAL, CREATIVE, AND COLLABORATIVE THINKING

Xurshida Kuchkarova — 2025-11-12

This study examines the development of 21st century skills — critical, creative, and collective thinking — among schoolchildren in a modern educational environment. As global societies undergo rapid technological and socio-economic transformations, students' ability to analyze information, generate innovative ideas, and work effectively with others has become a prerequisite for future academic and professional success. Using a mixed qualitative methodology, the study includes a systematic review of relevant literature, classroom observations, and semi-structured interviews with teachers in several subject areas. The results of the study show that research-based learning, open-source problem solving, creative assignments, and structured group activities significantly develop students' higher-order thinking. Critical thinking is reinforced through analytical questions and evidence-based reasoning.; Creative thinking occurs when students are given autonomy and opportunities to experiment; and collaborative thinking develops through well-designed collaborative structures. Despite these advantages, effective implementation is hampered by limited teacher training, rigid curricula, time constraints, and assessment systems focused primarily on memorization. The study concludes that meaningful 21st century skill development requires a student-centered pedagogy supported by systemic reforms, including updated curricula, teacher training, and assessment models that evaluate cognitive processes and teamwork. These results contribute to the global educational discourse and provide practical recommendations for educating students' readiness for the future.

TURISTIK KOMPANIYALARDA MOBIL ILOVALAR VA ONLAYN PLATFORMALAR ORQALI MIJOZLAR OQIMINI KO‘PAYTIRISHNING SAMARALI MEXANIZMLARI

Anvar Utkirov — 2025-11-13

Ushbu maqolada turistik kompaniyalarda mobil ilovalar va onlayn platformalardan samarali foydalanish orqali mijozlar oqimini oshirishning innovatsion mexanizmlari ilmiy-nazariy va amaliy jihatdan tahlil qilinadi. Raqamli texnologiyalarning jadal rivojlanishi, turistlarning xulq-atvori va xizmatlarni tanlash strategiyalarining o‘zgarishi mobil ilovalar va onlayn servislarning turizm sohasida asosiy raqobat ustunliklariga aylanishiga sabab bo‘lmoqda. Tadqiqotda onlayn bron qilish tizimlari, mobil ilovalar, geolokatsiya xizmati, push-bildirishnomalar, interfaol xaritalar, mijozlarga yo‘naltirilgan AI-chatbotlar, sodiqlik dasturlari va sharhlar bilan ishlash kabi raqamli vositalarning turistlar oqimini ko‘paytirishdagi roli yoritiladi.